Artistes Liégeois d’aujourd’hui, éditions Mardaga, 1980

Editions Pierre Mardaga, (1980). Grand infolio (45 x 32,5), sous couverture rempliée et emboîtage d’éditeur. Illustré en couleurs. Un des 660 exemplaires numérotés sur vélin de l’édition originale. Ouvrage publié à l’occasion du Millénaire de la Principauté de Liège

JoRome

« Un temps j’ai voulu être nouveau, je me suis rendu compte que je continuais ».

L’aveu de Jo Rome est spontané et sans tristesse. Il a fait le chemin à l’envers de certains autres qui croient que penser « profond » est bien penser et qui revendiquent dans leur art et dans leurs propos l’originalité à tout prix, la marginalité. Ceux-là souffriraient d’être comme les autres. Ils croient acquérir du talent en entretenant une prétendue différence. Tout le monde ne s’appelle pas Munch ou Baudelaire.

Jo Rome raconte avec art et cœœur des choses simples; il explore sa maison et son monde intérieur, il découvre les joies en famille, un bonheur simple et domestique alors que tant de quadragénaires vivent mai leur deuxième âge. En fait, Jo Rome, en avouant avoir mis quinze ans « pour sortir de l’école » et de ses rêves impossibles, s’affirme ainsi, en une époque où la simplicité étonne, un peintre d’une nature singulière. Au contraire d’autres qui font Rien avec beaucoup d’explications, il fait beaucoup et Bien avec un minimum de mots. Pas philosophe, pas théoricien de province, pas « pédagogue-né », pas précurseur, pas suiveur, Jo Rome est peintre avant tout et par sa peinture il a beaucoup à dire de lui, à dire de nous. Si nous savons regarder.

Jo Rome est né en 1937 à Horion-Hozémont, à vingt kilomètres de Liège, entre Meuse et Hesbaye, dans un de ces villages qui n’est plus tout à fait la campagne mais encore protégé des bruits de la ville et des fumées de l’industrielle vallée mosane. Il y a peu, il a fait une courte expérience de la vie citadine.

Aujourd’hui, il est retourné là où il est né, là où il a vécu jusqu’à l’âge d’homme. Le retour aux sources, la complicité avec la terre expliquent en partie l’œuvre de Jo Rome, une œœuvre qui a des racines profondes dans l’enfance. C’est d’ailleurs le plus souvent à travers un regard d’enfant que le peintre aujourd’hui regarde le monde. Ne nous demande-t-il pas d’avoir un regard d’enfant, un regard débarrassé de toutes les scories des expériences de la vie d’adulte, pour entrer en complicité avec les vérités permanentes les plus simples, les plus vraies, les plus universelles.

A l’Académie des Beaux-Arts de Liège, il découvre l’expressionnisme flamand et
Permeke dont les solides paysans ont des frères dans la riche terre de Hesbaye. Puis Jo Rome apprend à comprendre et à aimer Piero della Francesca, Uccello. Il retrouve dans leur art une architecture et une mathématique de l’organisation de l’espace qui sont à la peinture ce que le processus méthodique de la pensée cartésienne est à la philosophie.

Sortir de l’école, aborder la vie, la carrière d’artiste — libre mais seul – c’est affronter le désarroi, avoir peut-être appris à comprendre et à aimer mais ne pas savoir, au carrefour de tant de routes possibles, laquelle prendre.

Jo Rome – il n’a pas cessé depuis – collabore avec des architectes, il apprend de nouvelles techniques, aborde de nouvelles matières. Lui, qui a fait ses classes en peinture décorative, est confronté au volume, à l’espace. Ipousteguy l’époustoufle, Dubuffet l’impressionne; il aime les matières savantes de Fautrier l’Enragé. En pleine dictature de la peinture abstraite, le jeune peintre – sans éclat, sans barricade – conteste. Il reste lui et quelques autres de sa génération figuratif c’est-à-dire, à sa façon (au demeurant peu naturaliste), respectueux d’un sujet en « condition d’existence ». Il faudra bien qu’il avoue plus tard qu’il est sorti quelque peu mouillé de la vague abstraite même si ses regards s’attardent du côté de Bacon, de Sutherland et même de Rauschenberg.

Puis ce fut l’affaire de plusieurs années pendant lesquelles Jo Rome vécut en état de crise (picturale) permanente – ce qui se passe rarement se passa … Jo Rome qui, pendant quinze ans, avait cherché ailleurs ses modèles et ses maîtres à peindre, eut cette « révélation » qui fera sourire les vaniteux : « On est un Liégeois, un homme de son coin, de sa terre, on ne peut espérer réinventer l’atome ».

La réponse à cette vérité d’évidence est d’une lumineuse simplicité : « Je ne cherche plus midi à quatorze heures, je cherche dans la vie wallonne ce qui me touche et que je peux peindre en transformant. Là, je suis moi réellement. En même temps que je me rendais à cette évidence, je découvrais de vieux peintres liégeois : Rassenfosse, Derchain, Pirenne, Le Brun. Ce qui les intéressait m’intéresse mais replacé dans le monde d’aujourd’hui ». Le grand peintre, selon Jo Rome, est celui qui dit ce qu’il est et qui le dit avec son style. L’originalité – et la Vérité – ne serait-elle pas de ne pas succomber à la recherche effrénée de l’originalité ?

Qu’importe, dès lors, l’étiquette dont on affublera la démarche plastique de Jo Rome peintre : « nouveau réaliste », « nouvelle subjectivité », nouveau « peintre de genre » ou « intimiste » …

Exhaussé par rapport aux enfants auditeurs, un curieux grand-père qui a la tête (en mouvement) de Marcel Jouhandeau paraît commenter l’actualité à son jeune auditoire.

Le vieux, c’est l’ancêtre, la tendresse, celui qui sait. Mais le jeune auditoire c’est aussi l’âge des Sept boules de cristal, du rêve d’aventure. Le décor invite à la distraction.

Le temps qui fuit, celui qui vient, la rencontre des âges, la voix de l’expérience qui est de peu de poids quand le jeu appelle dehors et la vie à venir …

L’ancien combattant collectionne les victoires, Don Juan collectionne les bonnes fortunes, le petit Collectionneur de Jo Rome collectionne les œœufs d’oiseaux. Ils sont de tous les bleus devant l’enfant assis, sérieux, qui classe, rêve à tire d’ailes.

Qui d’entre nous qui n’a pas le cœœur sec ne retrouve dans ces enfants son enfance ? Tendresse, humanité, sourire, connivence sans concession à la mièvrerie, à la sensiblerie des âmes hypocrites ou trop pures, ne feront pas oublier à l’œil expert du collectionneur adulte la solidité de la construction, le raffinement patient des matières, la hardiesse de la mise en page, l’adéquation de la couleur et de l’atmosphère au sujet traité. Une page de peinture qui va bien plus loin que la nostalgie !

L’œœuvre de Jo Rome nous dit sans emphase, au bout d’un processus qui use mentalement du collage des souvenirs, la « terrible actualité du passé ».

Jacques Parisse

Jo Rome
«Eens toen ik nieuw heb willen zijn, heb ik me er rekenschap van gegeven dat ik dezelfde bleef»
De bekentenis van Jo Rome is spontaan en zonder droefheid. Hij is een tegenovergestelde weg gegaan dan bepaalde anderen die menen dat ~,diep,> denken gelijk is aan goed denken en die in hun kunst en hun onderwerpen te allen prijze de originaliteit en de marginaliteit opeisen. Zij zouden er onder lijden te zijn zoals de anderen. Ze menen talent te verwerven door een zogezegd verschil in stand te houden. Niet iedereen heet Munch of Baudelaire.
Jo Rome vertelt met kunst en hart over eenvoudige dingen; hij verkent zijn huis en zijn innerlijke wereld, hij ontdekt de vreugde in het gezin, een eenvoudige en huiselijke vreugde terwijl zovele veertigers hun tweede leeftijd slecht beleven. Jo Rome, die bekent er vijftien jaar te hebben over gedaan om ,~ van de school los te komen,, en van zijn onmogelijke dromen, in een periode waarin eenvoud verwondert, bevestigt zich in feite, als een schilder met een biezondere aard: in tegenstelling met anderen die niets doen met veel uitleg, doet hij veel en goed met een minimum aan woorden. Hij is geen filosoof, geen provincie-teoreticus, geen ,,geboren pedagoog,,, geen voorloper, geen volger, maar hij is voor alles schilder en door zijn schilderkunst heeft hij veel over hem en over ons te vertellen. Indien we kunnen kijken.
Jo Rome is in 1937 geboren in
Horion-Hozémont op twintig kilometer van Luik, tussen Meuse en Hesbaye. in een van die dorpen die niet echt het platteland zijn maar nog beschermd zijn tegen het stadslawaai en de rook van de industriële Maasvallei. Onlangs heeft hij een korte ervaring van het stadsleven opgedaan. Nu is hij teruggekeerd naar de plaats waar hij geboren is, waar hij geleefd heeft tot hij de leeftijd van volwassene bereikte. De terugkeer naar de bronnen, het meevoelen met de aarde verklaren gedeeltelijk het werk van Jo Rome, een werk dat zijn diepe wortels heeft in de kinderjaren. Het is trouwens meestal door een kinderblik dat de schilder nu de wereld bekijkt. Vraagt hij ons niet te kijken als een kind, m.a.w, met een blik vrij van de slechte ervaringen van het volwassenenleven, om samen te werken met de eenvoudigste, echtste en meest universele blijvende waarheden.

Aan de Akademie voor Schone Kunsten van Luik ontdekt hij het Vlaams expressionisme en Permeke wiens stoere landbouwers broers hebben in het rijke gebied van Hesbaye. Dan leerde Jo Rome Piero della Francesca, Uccello begrijpen en bewonderen. Hij vond in hun kunst een architektuur en een wiskunde voor het organizeren van de ruimte die voor de schilderkunst zijn wat het metodische proces van de Cartesiaanse gedachte voor de filozofie is.
Uit de school komen, het leven beginnen in een artiestencarrière m vrij maar alleen betekent gekonfronteerd worden met de verwarring, misschien geleerd te hebben om te begrijpen en lief te hebben naar niet te weten, op het kruispunt van zoveel mogelijke wegen, welke te nemen. Jo Rome m hij is sindsdien niet gestopt — werkt samen met architekten, hij leert nieuwe technieken, begint met nieuwe stoffen; hij die dekoratieve schilderkunst gestudeerd heeft, wordt gekonfronteerd met het volume, met de ruimte. Ipousteguy doet hem paf staan, Dubuffet impressioneert hem, hij houdt van de geleerde stof van Fautrier. In de volle diktatuur van de abstrakte schilderkunst kontesteert de jonge schilder zonder roemzucht noch straatgevecht. Samen, met enkele anderen van zijn generatie, blijft hij figuratief, m.a.w, op zijn manier, trouwens weinig naturalistisch, vol eerbied voor een onderwerp << zoals het bestaat,,. Later zal hij wel moeten toegeven dat hij enigszins bespat uit de abstrakte golf gekomen is, zelfs indien zijn blikken blÖven stilstaan bÖ Bacon, Sutherland en zelfs Rauschenberg. En dan het was een kwestie van verscheidene jaren gedurende welke Jo Rome in een voortdurende (pikturale) krisistoestand leefde deed zich voor wat zelden gebeurt… Jo Rome, die gedurende vijftien jaar elders zijn te schilderen modellen en meesters had gezocht, kende deze ,, openbaring ~, die de ijdelen zal doen glimlachen: ,, Men is Luikenaar, een man van zijn streek, men kan niet hopen het atoom opnieuw uit te vinden,,.
Het antwoord op deze zonneklare waarheid is van een lichtende eenvoud : ,, Ik zoek geen spijkers meer op laag water; ik zoek in het Waalse leven wat mij raakt en wat ik kan schilderen door om te vormen. Daarin ben ik echt mezelf. Op hetzelfde ogenblik dat ik deze waarheid vaststelde, ontdekte ik oude Luikse schilders, Rassenfosse, Derchain, Pirenne, Le Brun. Wat hen interesseerde, interesseert ook mij maar geplaatst in de hedendaagse wereld ~.

De grote schilder is volgens Jo Rome hij die zegt wat hij is en die het zegt in zijn stijl. Is de originaliteit — en de waarheid — niet het weerstaan aan de koortsachtige zoektocht naar originaliteit ? Wat belang heeft dan het etiket dat men zal kleven op de plastische strekking van de schilder Jo Rome : <, nieuwe realist », « nieuwe subjektiviteit,,, nieuw
« genreschilder,> of intimist…
Verhoogd ten opzichte van de luisterende kinderen, lijkt een zonderlinge grootvader met het (bewegende) hoofd van Marcel Jouhandeau de aktualiteit aan zijn jonge toehoorders te kommentariëren. De Oude is de Voorouder, de Zachtheid, Hij die weet.
Maar de jonge toehoorders, betekenen ook de leeftijd van de Zeven kristallen bollen, van de droom van het avontuur. Het dekor nodigt uit tot verstrooiing. De vluchtende tijd, hij die komt, de ontmoeting van de leeftijden, de stem der ervaring die van weinig gewicht is wanneer het spel naar buiten roept en het leven om te komen… De oud-strijder verzamelt overwinningen, Don Juan verzamelt gelukkige avonturen, de kleine Verzamelaar van Jo Rome verzamelt vogeleieren. Zij liggen in alle mogelijke blauwe kleuren voor het zittende kind dat ze rangschikt in alle ernst terwijl zijn dromen vleugels krijgen. Wie van ons van wie het hart niet uitgedroogd is, vindt in deze kinderen zijn eigen kinderjaren niet terug ? Tederheid, menselijkheid, glimlach, toegeeflijkheid zonder aan guitenstreken toe te geven of aan de overgevoeligheid van de hypokriete of te zuivere geesten, zullen voor het geoefende oog van de volwassen verzamelaar de stevigheid van de konstruktie niet doen vergeten, noch de geduldige verfijningen van de materies, de stoutmoedige opmaak, de aangepaste kleur en de atmosfeer van het behandelde onderwerp. Een schildersbladzijde die heel wat verder gaat dan de heimwee !
Het werk van Jo Rome spreekt ons zonder stemverheffing, aan het einde van een proces dat mentaal gebruik maakt van een collage van herinneringen, over de « verschrikkelijke aktualiteit van het verleden,>.
Jacques Parisse

Share
Share